Związek w pigułce

1. Związek zawodowy w pigułce:

   • Zgodnie z ustawą funkcje związków to: reprezentowanie i obrona godności, praw oraz interesów materialnych i moralnych, zarówno zbiorowych, jak i indywidualnych, osób wykonujących pracę zarobkową

• Samorządna organizacja ludzi pracujących w tej samej firmie.

• Związek zawodowy jest niezależny w swojej działalności statutowej od:

  • pracodawców

  • administracji państwowej

  • samorządu terytorialnego

  • innych organizacji

• W zakresie praw i interesów zbiorowych związki zawodowe reprezentują wszystkie osoby wykonujące pracę zarobkową, niezależnie od ich przynależności związkowej - wspiera wszystkich pracowników firmy także jeśli nie są członkami związku zawodowego.

• Gwarancja profesjonalnego - w tym prawnego - wsparcia w sytuacjach konfliktowych.

• Związki zawodowe mają wpływ na ustalanie zasad wynagradzania.

• Ochrona przed naruszeniem przepisów prawa pracy.

• Organy państwowe, samorządu terytorialnego i pracodawcy obowiązani są traktować jednakowo wszystkie związki zawodowe.

• Związki zawodowe są dla Państwowej Inspekcji Pracy jednym z najważniejszych partnerów w dążeniu do zapewnienia odpowiednich standardów pracy, przestrzegania przepisów prawa oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.

Zakazane jest nierówne traktowanie w zatrudnieniu osób wykonujących pracę zarobkową z powodu przynależności do związku zawodowego lub pozostawania poza nim albo wykonywania funkcji związkowej, którego skutkiem jest w szczególności:

• Odmowa nawiązania lub rozwiązanie stosunku prawnego

• Niekorzystne ukształtowanie wynagrodzenia za pracę zarobkową lub innych warunków zatrudnienia albo pominięcie przy awansowaniu lub przyznawaniu innych świadczeń związanych z pracą zarobkową.

• Pominięcie przy typowaniu do udziału w szkoleniach podnoszących kwalifikacje zawodowe.

2.  Obowiązki pracodawcy wobec związku zawodowego:

• Konsultowanie ze związkiem zawodowym zamiaru wypowiedzenia umowy, pracownikowi zatrudnionemu na podstawie umowy na czas nieokreślony oraz zamiaru wypowiedzenia warunków pracy lub płacy na mniej korzystne.

• Zapytanie związku o zgodę na rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia, na podstawie art. 52 Kodeksu Pracy, szczególnie chronionym pracownikom – kobietom w ciąży lub w trakcie urlopu macierzyńskiego, społecznym inspektorom pracy czy pracownikom chronionym ze względu na ich przynależność związkową. W tym przypadku nie jest wymagana tylko opinia związku, ale zgoda reprezentującej pracownika organizacji związkowej.

• Uczestniczenie w rokowaniach i zawieranie porozumienia w sprawie układu zbiorowego pracy.

• Ustalanie preliminarza ZFŚS – pracodawca musi współpracować z działającymi na terenie zakładu pracy związkami zawodowymi, w kwestii ustalania planu wydatków z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, m.in wysokości dofinansowania do wypoczynku – „wczasów pod gruszą”, pożyczek na cele mieszkaniowe, zapomóg, itp.

• Przedłożenie związkom do zaopiniowania regulaminu wynagradzania, pracy, nagród i premiowania, a także zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. O ile regulamin pracy wymaga tylko zaopiniowania przez związek, to regulamin wynagradzania może być wprowadzony w zakładzie pracy po uzyskaniu zgody działających w nim związków.

• Udzielanie zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy lub urlopu bezpłatnego pracownikowi, który zostaje powołany do pełnienia funkcji związkowej poza zakładem pracy.

• Ustawa o związkach zawodowych nakłada na pracodawcę w art. 33 obowiązek udostępnienia zakładowej organizacji związkowej pomieszczeń i urządzeń technicznych niezbędnych do wykonywania działalności związkowej w zakładzie pracy.

3.  Co grozi pracodawcy za utrudnianie działalności związku zawodowego?

• Za utrudnianie lub brak współpracy ze związkami zawodowymi, pracodawca może zostać ukarany grzywną przez Państwową Inspekcję Pracy.

• Uporczywe utrudnianie działalności, przykładowo poprzez odmawianie udostępnienia pomieszczenia biurowego na działalność związkową, grozi pracodawcy odpowiedzialnością karną.

• Podsumowując związek zawodowy ma z założenia bronić praw pracowników danego zakładu pracy. Dlatego pracodawca ma obowiązek współpracowania ze związkiem zawodowym, działającym na terenie zakładu pracy i wynika to wprost z przepisów Kodeksu Pracy.

4.  Obowiązki i działania wykonywane przez związek zawodowy to między innymi:

• Reprezentowanie interesów pracowników: Związek zawodowy reprezentuje pracowników w rozmowach z pracodawcą, zwłaszcza w kwestiach dotyczących warunków pracy, płac, bezpieczeństwa pracy i praw pracowniczych.

• Negocjowanie umów zbiorowych: Jednym z głównych zadań związku zawodowego jest negocjowanie umów zbiorowych z pracodawcą. Te umowy regulują warunki pracy i płace w danym miejscu pracy lub branży.

• Zapewnienie przestrzegania praw pracowniczych: Związki zawodowe działają na rzecz zapewnienia, że pracodawcy przestrzegają obowiązującego prawa pracy, w tym przepisów dotyczących godzin pracy, bezpieczeństwa i higieny pracy.

• Działanie jako mediator: W przypadku konfliktów między pracownikami a pracodawcą, związki zawodowe często pełnią rolę mediatora, starając się znaleźć rozwiązanie satysfakcjonujące obie strony.

• Edukacja i wsparcie dla pracowników: Związki zawodowe często prowadzą działania edukacyjne, informując pracowników o ich prawach i obowiązkach, a także oferując wsparcie prawne w przypadku sporów z pracodawcą.

• Monitorowanie zmian w prawie pracy a także w wewnętrznym regulaminie pracy w firmie: Związki zawodowe śledzą zmiany w prawie pracy i regulaminach firmowych i informują o nich swoich członków, aby mogli oni lepiej zrozumieć swoje prawa i obowiązki.

• Uczestnictwo w dialogu społecznym: Związki zawodowe często uczestniczą w szerszym dialogu społecznym dotyczącym polityki zatrudnienia i rynku pracy.

• Zwolnienia: jeśli pracodawca chce zwolnić kogoś dyscyplinarnie lub rozwiązać umowę na czas nieokreślony, musi powiadomić o tym związek zawodowy działający w firmie. Podobnie sprawa ma się przy planowaniu zwolnień grupowych – związki mają prawo negocjować ich warunki, aby były jak najbardziej korzystne dla osób zwalnianych.

• Mają uprawnienia by interweniować w indywidualnych sprawach pracowniczych – związek zawodowy może kierować do pracodawcy zapytania, pisma i wnioski dotyczące sytuacji poszczególnych pracowników – wymierzonych kar, dyskryminacji (np. płacowej, ze względu na płeć), zamiaru wypowiedzenia warunków pracy czy płacy. Niektóre sytuacje kończą się w sądzie pracy – organizacja związkowa może reprezentować pracowników w takich sprawach oraz udzielać porad prawnych.

• Związki mają prawo do informacji o stanie firmy – pracownik ma niewielkie szanse, by dowiedzieć się na przykład o poziomie płac w przedsiębiorstwie, sytuacji finansowej itd., a te dane bywają ważne z wielu względów. Związek zawodowy może zażądać takich informacji od pracodawcy, a ten musi mu je udostępnić. Mogą one posłużyć jako argument, by np. negocjować z pracodawcą lepsze warunki pracy dla pracowników czy podwyżki.

• Mogą działać na rzecz zmian – a więc postulować zmiany w funkcjonowaniu firmy w sprawach dotyczących zbiorowych interesów i praw pracowników. Ich szczególnym uprawnieniem jest możliwość prowadzenia sporów zbiorowych, czyli organizowania strajków. Organizacje związkowe mają także prawo prowadzenia rokowań zbiorowych i zawierania układów zbiorowych pracy – oficjalnych porozumień między pracownikami a pracodawcą.

5.  Korzyści z istnienia związku zawodowego dla pracodawcy:

• Poprawa komunikacji: Związki zawodowe mogą służyć jako kanał komunikacji między pracownikami a zarządem, co pomaga w szybszym identyfikowaniu i rozwiązywaniu problemów w miejscu pracy.

• Stabilność stosunków pracy: Umowy zbiorowe pracy, negocjowane przez związki zawodowe, mogą zapewnić stabilność w zakresie warunków pracy i płac, co z kolei może przyczynić się do zmniejszenia fluktuacji pracowników i związanych z tym kosztów dla firmy.

• Zwiększenie zaangażowania pracowników: Firmy, które współpracują ze związkami zawodowymi, często doświadczają wyższego poziomu zaangażowania pracowników, ponieważ ci czują się lepiej reprezentowani i doceniani.

• Poprawa warunków pracy: Związki zawodowe skupiają się na poprawie bezpieczeństwa i warunków pracy, co może przyczynić się do zmniejszenia liczby wypadków i chorób zawodowych, a tym samym do ograniczenia kosztów związanych z absencją pracowników i odszkodowaniami.

• Wsparcie w zarządzaniu zmianami: Związki zawodowe mogą odgrywać konstruktywną rolę w procesach zmian w firmie, pomagając zarządzać transformacją i łagodząc potencjalne napięcia.

• Rozwój kompetencji pracowników: Związki zawodowe często wspierają szkolenia i rozwój kompetencji pracowników, co może przyczynić się do zwiększenia produktywności i innowacyjności w firmie.

• Pozycja firmy na rynku pracy: Firmy, które utrzymują dobre relacje ze związkami zawodowymi, mogą być postrzegane jako atrakcyjniejsi pracodawcy, co ułatwia przyciąganie i zatrzymywanie talentów.

• Zapobieganie konfliktom: Związki zawodowe mogą pomagać w rozwiązywaniu sporów pracowniczych na wczesnym etapie, co zapobiega długotrwałym konfliktom i potencjalnym strajkom.

6.  Korzyści dla pracowników:

• W przypadku problemów w pracy – uzyskujesz pełne wsparcie, w tym prawników związkowych oraz związkowych ekspertów.

• Będzie stał za Tobą największy Związek Zawodowy w Polsce.

• Działając w związku zawodowym masz większą szansę na wynegocjowanie wyższych płac i lepszych warunków pracy.

• Zyskujesz pomoc w przypadku niesprawiedliwego traktowania, dyskryminacji, przemocy.

• Możesz być aktywnym członkiem związku – możesz pomagać innym.

• Łatwiejsze egzekwowanie prawa pracownika. Dostęp do bezpłatnych, profesjonalnych szkoleń.

• Realny wpływ na kształtowanie relacji pracodawca – pracownik.

7. Przygotowane na podstawie aktów prawnych regulujących działalność związków zawodowych w Polsce:

• Ustawa o związkach zawodowych z dnia 23 maja 1991 r.: Jest to podstawowy akt prawny regulujący tworzenie, funkcjonowanie oraz prawa i obowiązki związków zawodowych w Polsce. Ustawa określa, że związki zawodowe są dobrowolnymi i samorządnymi organizacjami ludzi pracy, powołanymi do reprezentowania i obrony ich praw oraz interesów zawodowych i socjalnych;

• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej: Artykuły 12 i 59 Konstytucji zapewniają wolność zrzeszania się w związki zawodowe oraz wolność ich tworzenia i działania;

• Kodeks pracy: Współpracuje z ustawą o związkach zawodowych w zakresie regulacji dotyczących zbiorowych stosunków pracy, w tym negocjowania układów zbiorowych pracy;

• Nowelizacja ustawy o związkach zawodowych z 2018 r.: Rozszerzyła krąg osób uprawnionych do tworzenia i przynależności do związków zawodowych, obejmując osoby zatrudnione na podstawie umów cywilnoprawnych oraz wolontariuszy i stażystów;